O. Ertuğrul ÖNEN
Bu haftada 2021 yılında dış ticaretimizde neler olup bittiğini incelemeye devam ediyoruz. İhracat başarıdır, dış ticaret deyince hep önde gelir, ulaşılan sonuçlanır allanır pullanır. İthalat ise üvey evlat muamelesi görür. Çünkü biri gelir, diğeri ise giderdir. Ancak gider olarak gördüğümüz ithalat ekmeğimizin buğdayı, sanayi çarklarımızı döndüren enerjimizin yakıtı, derdimizin dermanı, ilacıdır.
Kötü olan ithalat değildir. İhracatımızın yani gelirimizin, ithalatımızı yani giderimizi karşılayamamasıdır.
Nedense alışkanlık haline geldi herhalde ithalatla ilgili benzer şeyleri söylemek. Benim ısrarla ifade etmek istediğim ithalatın değil ithalatımızı rahatlıkla karşılayacak kadar gelir yaratılamamasının sorun olduğunu ortaya koyarak ithalata bakışımızı değiştirmektir. Ayrıntıları girdiğimizde zaten gerçekler çok daha açık bir şekilde ortaya çıkacaktır.
Bu girişten sonra bakalım 2021 yılında ithalatımız nasıl bir seyir izlemiş. Son 5 yılla karşılaştırmalı olarak görelim.
İTHALAT
2017-2021
(milyon ABD $)
| YILLAR | DEĞER | DEĞİŞİM (%) |
| 2021 | 271.423 | 23.6 |
| 2020 | 219.510 | 4.4 |
| 2019 | 210.345 | -9.0 |
| 2018 | 231.152 | -3.2 |
| 2017 | 238.715 | 18.1 |
İhracatımızda olduğu gibi ithalatımızda da bir gelişim istikrarı bulunmamaktadır. Mehter usulü iki ileri bir geri, neredeyse olduğumuz yerde saymışız. 2021 yılının ithalat patlaması olmasa 2017 yılının gerisinde kalan bir trend gözlemleniyor.
GENİŞ EKONOMİK SINIFLAMAYA GÖRE
2021 YILI İTHALATI
(milyon ABD $)
| 2021 | Toplam İçinde Payı (%) | 2020 | Toplam İçinde Payı (%) | Değişim (%) | |
| 1.YATIRIM MALLARI | 35.946 | 13.2 | 31.824 | 14.5 | 12.9 |
| 1.1.Taşımacılık araçları hariç | 31.376 | 26.992 | |||
| 1.2.Sanayi ile ilgili taşımacılık araç ve gereçleri | 4.570 | 4.832 | |||
| 2.HAMMADDELER – ARAMALLARI | 210.149 | 77.4 | 162.997 | 74.3 | 28.9 |
| 2.1.Sanyi için işlem görmemiş olanlar | 20820 | 12.619 | |||
| 2.2.Sanayi için işlem görmüş olanlar | 99.496 | 88.491 | |||
| 2.3.Yatırım malları aksam ve parçaları | 14.819 | 11.909 | |||
| 2.4.Taşımacılık araçları aksam ve parçaları | 15.399 | 13.674 | |||
| 3.TÜKETİM MALLARI | 24.939 | 9.1 | 24.122 | 11.0 | 3.3 |
| 3.1.Binek Otomobiller | 6.728 | 7.927 | |||
| 4.DİĞERLERİ | 388 | 567 |
Girişte ithalatla ilgili söylediklerimizin gerekçeleri bu tabloda yer almaktadır. Görüleceği üzere 2021 yılına ait ithalatımızın %13.2’si yatırım malları, %77.4’ü ise sanayinin gereksinimi olan hammadde ve ara mallarından oluşmaktadır. Yani toplam ithalatımızın %90.6’sı ülkemiz ekonomisinin büyümesi ve çarklarının dönmesi için gerekli olan ithalattır. İthalatın bu bölümü bir zorunluluktur. Olmazsa olmazıdır. Ya bu yatırım mallarını ve ara mallarını kısmen de olsa üretecek bir dönüşüm gerçekleştireceksiniz veya bu ithalatı karşılayacak kadar dış gelir sağlayacaksınız. Yoksa ithalatı kısalım demekle bir yere varılamıyor.
Tüketim malları içerisinde de, bitkisel yağ ve yağ hammaddeleri, hububat, bakliyat gibi nüfusumuzun beslenmesi için gerekli gıda maddelerinin olduğunu göz ardı etmeyelim. Burada eleştirilmesi gereken bu ithalatın yapılması değil, tarımımızın bizi bu ithalatı yapacak duruma getirilmesidir. Yoksa halkı bir kaşık yağa, bir dilim ekmeğe muhtaç bırakmak değildir.
Hammadde ve ara malları ithalatında görülen yüksek artış, sanayinin çarklarının daha hızlı döndüğü, kapasite kullanım oranının arttığı şeklinde yorumlanabilir.
İthalatımızdaki önemli ithal kalemlerinin 2021 yılında nasıl bir gelişme gösterdiğini değerlendirerek incelememizi sürdürüyoruz. Bunun için geçen yıllarda olduğu gibi değer olarak ilk 20 mal grubunu ele alacağız.
2021 YILINDA DEĞER OLARAK İLK 20 İTHAL KALEMİMİZ
(milyon ABD $)
| İthal Kalemleri | 2021 | 2020 | Değişim (%) |
| 1.Mineral yakıtlar, mineral yağlar | 50.692 | 28.925 | 75.2 |
| 2.Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar | 30.965 | 25.268 | 22.5 |
| 3.Demir Çelik | 27.618 | 15.102 | 82.8 |
| 4.Elektirikli makine ve cihazlar | 19.966 | 17.139 | 16.4 |
| 5.Plastikler ve mamulleri | 17.590 | 11.738 | 49.8 |
| 6.Motorlu kara taşıtları | 15.595 | 15.292 | 1.9 |
| 7.Organik kimyasal ürünler | 9.342 | 8.889 | 5.0 |
| 8.Kıymetli taşlar, madenler | 7.074 | 26.591 | -73.3 |
| 9.Eczacılık ürünleri | 6.875 | 4.958 | 38.6 |
| 10.Alüminyum ve alüminyum eşya | 6.593 | 3.408 | 93.4 |
| 11.Bakır ve bakırdan eşya | 5.266 | 3.212 | 63.9 |
| 12.Optik, fotoğraf, sinema, ölçü | 4.883 | 4.754 | 2.7 |
| 13.Hububat | 4.249 | 3.281 | 29.5 |
| 14.Pamuk, pamuk ipliği | 3.715 | 2.543 | 46.0 |
| 15.Kauçuk ve kauçuktan eşya | 3.579 | 2.692 | 32.9 |
| 16.Muhtelif kimyasal maddeler | 2.903 | 2.390 | 17.6 |
| 17.Demir ve çelikten eşya | 2.845 | 2.460 | 15.6 |
| 18.Hava taşıtları | 2.832 | 3.768 | -24.8 |
| 19.Kâğıt ve karton | 2.741 | 2.429 | 12.8 |
| 20.Yağlı tohumlar ve meyveler | 2.599 | 2.383 | 9.0 |
İlginçtir. Bu 20’lik tabloda geçen yıl yer alan kalemler aynen yer almaya devam ediyorlar. Demek ki bu yirmi kalem ithalatımız içinde istikrarlı bir şekilde önemli olmaya devam edecekler.
Tabloda yer değiştiren kalemler var. Bunların içinde en fazla irtifa kaybeden geçen yıl 2’nci sırada yer alan kıymetli taşlar ve kıymetli madenler grubu olmuş. Bu grup ithalatımızın bu önemli kalemleri içerisinde %73.3 gibi çok büyük oranlı bir düşme ile dikkat çekmektedir. Ülkemizin altına, mücevhere olan talebinin sebebini doğrusu merak etmiyor değilim.
Aziz milletimizin hava taşıtlarına olan ilgisi de azalmış görünüyor. Ayaklar yere basıyor mu dersiniz?
Başta yoksul kitleler olmak üzere halkımızın yüksek oranlı fiyat artışları altında ezilmesinin nedenlerini doğalgaz ve petrol ithalatındaki yüksek oranlı değer artışında görmekteyiz. Rusya-Ukrayna savaşının sürmekte olduğunu da dikkate alırsak, gelecek yıllarda bu günleri aramayız diye temenni ve dua ediyoruz.
Bir zamanlar ihracatçısı olduğumuz pamuk, pamuk ipliğine mi, karnımızı doyurmak için her geçen yıl artan hububat ithaline mi, yoksa bir türlü kendi kendimize yetemediğimiz yağlı tohumlar ithaline mi yanayım bilemiyorum.
Tarım ülkesi olduğumuz iddiasındayız ama, net tarım ürünleri ithalatçısı olmanın acısını yüreğimde duyuyor, tarım politikalarımızın yanlışlığının uzun yıllar boyunca görülüp, çaresinin düşünülmemesine üzülüyorum.
Bakalım ithalatımızı hangi ülke gruplarından ve ülkelerden yapıyormuşuz, işte sayılar:
ÜLKE GRUPLARI İTİBARİYLE İTHALATIMIZ
(milyon ABD $)
| Ülke Grupları | 2021 | Toplam İçinde Payı (%) | 2020 | Toplam İçinde Payı (%) | Değişim (%) |
| Avrupa Birliği (27) | 85.386 | 31.4 | 73.337 | 33.4 | 16.4 |
| Diğer Avrupa (AB hariç) | 44.757 | 16.4 | 35.785 | 16.3 | 25.0 |
| K.Amerika | 14.224 | 5.2 | 12.603 | 5.7 | 12.8 |
| G.Amerika | 7.772 | 2.8 | 5.998 | 2.7 | 29.5 |
| Yakın ve Ortadoğu | 16.123 | 5.9 | 20.274 | 9.2 | -20.4 |
| Diğer Asya | 68.243 | 25.1 | 48.998 | 22.3 | 39.2 |
| Afrika | 8.233 | 3.0 | 7.307 | 3.4 | 12.6 |
Yine ilginç durumlar içeren bir tablo. Avrupa Birliği’nden ithalatımız sürekli geriliyor. Genel ithalatımız içinde birliğin payı her geçen yıl küçülüyor. Buna karşın diğer Asya diye tanımlanan Uzak Doğu ülkelerinin payı çok hızlı bir şekilde artıyor. Bu ülkeler grubu ithalatımızın durağan yıllarında bile bize olan ihracatlarını artırma başarısını göstermişlerdir. Dikkat çekici olan ithalatımızın önemli artış gösterdiği bir yılda yakın ve Ortadoğu ülkelerinden yaptığımız ithalatın gerileme göstermiş olmasıdır. Ticarete siyaset girmiş olmalı diye mi düşünmeliyiz?
Bakalım bu ülke grupları içerisinde hangi ülkeler öne çıkıyor? İşte ilgili tablomuz:
2021 YILINDA EN ÇOK İTHALAT YAPTIĞIMIZ
İLK 10 ÜLKE (milyon $ ABD)
|
ÜLKELER |
2021 | Genel İçinde Payı (%) | 2020 | Genel İçinde Payı (%) | Değişim (%) |
| Çin | 32.239 | 11.8 | 23.041 | 10.5 | 39.9 |
| Rusya | 28.959 | 10.6 | 17.860 | 8.1 | 62.1 |
| Almanya | 21.757 | 8.0 | 21.733 | 9.9 | 0.01 |
| ABD | 13.148 | 4.8 | 11.525 | 5.2 | 14.0 |
| İtalya | 11.562 | 4.2 | 9.200 | 4.1 | 25.6 |
| Hindistan | 7.936 | 2.9 | 4.830 | 2.2 | 64.3 |
| Fransa | 7.932 | 2.9 | 6.988 | 3.1 | 13.5 |
| G.Kore | 7.597 | 2.7 | 5.734 | 2.6 | 32.4 |
| İspanya | 6.311 | 2.3 | 5.039 | 2.2 | 25.2 |
| Belçika | 5.628 | 2.0 | 3.716 | 1.6 | 51.4 |
İthalatımızın neredeyse yarıya yakını bu 10 ülkeden yapılmış, geçen yılın ilk onunda yer alan Birleşik Arap Emirlikleri, İsviçre ve Irak bu yıl listeye girememişler, buna mukabil Belçika, İspanya ve Hindistan 10’lar kulübünün yeni üyeleri olmuşlar.
Çin artık listenin başını hiçbir ülkeye bırakmadığı gibi, her geçen yıl genel ithalatımız içerisinde payını istikrarlı bir şekilde artırıyor. Bu yıl Rusya’nın Almanya’nın önünde yer almasının nedeni ise doğalgaz ve petrol fiyatlarındaki artışla açıklanabilir.
İhracatta iller bazında 1 milyar dolarlık ihracat hedefi konulmuştu, biz meseleye bir de tam tersinden bakmak istiyoruz. Acaba hangi illerimiz ithalatta 1 milyar dolarlık ithalat barajını aşmış ve hangi illerimiz net ihracatçı veya ithalatçı konumunda.
İşte çizelge:
2021 YILINDA İTHALATI 1 MİLYAR $’I AŞAN İLLERİMİZ
(milyon ABD $)
| İLLER | İTHALAT | İHRACAT | DENGE |
| Adana | 3.547 | 2.546 | -1.001 |
| Ankara | 14.639 | 9.493 | -5.146 |
| Antalya | 1.561 | 2.429 | 868 |
| Bursa | 8.549 | 11.638 | 3.089 |
| Denizli | 2.099 | 4.220 | 2.121 |
| G.Antep | 7.397 | 10.335 | 2.938 |
| Hatay | 6.660 | 4.438 | -2.222 |
| Mersin | 3.948 | 4.206 | 258 |
| İstanbul | 138.218 | 108.852 | -29.366 |
| İzmir | 10.923 | 14.775 | 3.852 |
| Kayseri | 1.740 | 3.609 | 1.869 |
| Kocaeli | 14.774 | 12.194 | -2.580 |
| Konya | -1.184 | -3.014 | 1.830 |
| Manisa | -3.259 | -2.775 | -484 |
| K.Maraş | 1.260 | 1.319 | 59 |
| Sakarya | 3.252 | 5.333 | 2.081 |
| Samsun | 1.148 | 1.305 | 157 |
| Tekirdağ | 2.478 | 2.715 | 237 |
| Zonguldak | 1.894 | 795 | -1.099 |
| Yalova | 1.075 | 928 | -147 |
| Karabük | 1.206 | 747 | -459 |
İhracatta 1 milyar $ hedefine ulaşan 23 ilimiz varken, bu sayı ithalatta 21 de kalmış. Gelecekte bu yarış nasıl sürecek göreceğiz. Bu 21 ilin 9 tanesi net ithalatçı iken, 12’si net ihracatçıdır. Ancak bu illerin toplamında 23.1 milyar $ dış ticaret açığı verdiğimiz de bir gerçektir.
İthalat faslını da böylece noktaladıktan sonra haftaya sonuç değerlendirmesinde buluşmak üzere hoşça kalın.