2020 YILI DIŞ TİCARETİ (İTHALAT)

Geçen hafta 2020 yılı ihracatımızın ayrıntılarını ele alarak değerlendirdik, bu hafta sıra ithalatta.

Genelde ithalata pek iyi gözle bakılmaz, sanki ülke ekonomisine zarar veriyormuş gibi görmek alışkanlığımız vardır.

Oysa ithalat, tenceremize koyduğumuz yağdır, aracımızın yakıtıdır, hastalığımızın ilacıdır, sanayimizin çarklarını döndüren hammaddemizdir.

Burada kötü olan ithalat değildir. İthalatın ihracattan büyük olmasıdır, yani dış ticaret açığı vermemizdir.

Örneğin nüfusu 17 milyon olan Hollanda 476.6 (2019) milyar €’luk (575.2 ABD $) ithalat yapmaktadır. Buna mukabil 554.1 milyar €’luk (687.1 milyar ABD $) ihracat yaptığından bu ülke için ithalat bir sorun oluşturmamaktadır. Nüfusu bizim nerede ise beşte birimiz kadar olan bu ülkenin iki katımıza yakın ithalat yapmasına da dikkatinizi çekerim.

Demek ki zararlı olan ithalat değil, dış ticaret açığı vermektedir.

Bu kısa açıklamadan sonra bakalım 2020 yılında ithalatımız nasıl bir seyir izlemiş?

TABLO I
İTHALAT
2015-2020
(milyon TL)

YILLAR DEĞER DEĞİŞİM (%)
2020 219.510 4.4
2019 210.345 -9.0
2018 231.152 -3.2
2017 238.715 18.1
2016 202.189 -5.4
2015 231.619 -14.9

NOT: Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TUİK) dış ticaret istatistiklerinde sistem değişikliğine gitmesi nedeniyle bu yıl dış ticaret rakamları geçen yıllarda kullandığımız rakamlardan farklılık göstermektedir.

İnceleme dönemine giren 6 yılın 4’ünde ithalat gerilemiş, 2015’den 2020’ye nerede ise yerinde saymış, “oh ne âlâ, ithalatımız artmamış” diye sevinelim mi, yoksa tüm ekonomimizde yaşadığımız daralmanın bir yansıması diye tasalanalım mı? Ne dersiniz? Biraz daha ayrıntıya girdiğimizde bulacağız bu sorunun cevabını.

TABLO II
GENİŞ EKONOMİK SINIFLAMAYA GÖRE
2020 YILI İTHALATI
(milyon ABD $)

2020 Toplam İçinde Payı (%) 2019 Toplam İçinde Payı (%) Değişim (%)
1.Yatırım Malları 31.824 14.5 26.068 12.4 22.1
1.1. Taşımacılık Araçları Hariç 26.992 22.378
1.2. Sanayi ile ilgili taşımacılık araç ve gereçleri 4.832 3.690
2.       Hammaddeler (Aramalları) 162.997 74.3 162.530 77.3 0.3
2.1.  Sanayi için işlem görmemiş olanlar 12.619 12.062
2.2.  Sanayi için işlem görmüş olanlar 88.491 76.917
2.3.  Yatırım malları aksam ve parçaları 11.909 11.354
2.4.  Taşımacılık araçları aksam ve parçaları 13.674 14.220
3.       Tüketim Mallar 24.122 11.0 21.196 10.1 13.8
3.1.  Binek Otomobilleri 7.927 3.535
4.       Diğerleri 567 0.3 551 0.3 2.9

İthalatımızın esas şifreleri bu tablodadır. Yatırım malları ithalatımızdaki %22.1 artış olumlu bir gelişmedir. Yatırım isteği, tüm olumsuzluklara rağmen sürüyor denebilir.

İthalatımızın en önemli kalemi olan sanayimizin girdilerinin yer aldığı hammaddeler ve ara malları kalemi hemen hemen değişmemiş görünmekle beraber sanayii için işlem görmüş kalemlerdeki artış dikkat çekicidir.

Geçen yıl önemli bir gerileme yaşayan tüketim malları ithalatımız 2020 yılında %13.8’lik bir büyüme gösterirken, binek otomobilleri ithalatımızdaki %100’ün üzerindeki artış ise toplumumuzun eğilimlerini yansıtması açısından düşündürücüdür.

Şu güç koşullarda yeni ithal araç almak veya mevcudu değiştirmek herhalde bize mahsus bir yaklaşım olsa gerek.

Değer olarak ilk 20’de yer alan ithalat kalemlerimize göz atarak incelememizi sürdürüyoruz.

TABLO III
ÖNEMLİ İTHAL KALEMLERİMİZ
İLK 20 (2020 Yılı İçin)
(milyon ABD $)

İTHAL KALEMLERİ 2020 2019 Değişim (%)
1.Mineral Yağlar, mineral yakıtlar 28.925 41.731 -30.7
2.Kıymetli ve yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller 26.591 13.367 98.9
3.Kazanlar, makinalar 25.268 22.160 14.0
4.Elektirikli makine ve cihazlar 17.139 15.444 11.0
5.Motorlu kara taşıtları 15.292 10.008 52.8
6.Demir çelik 15.102 15.050 0.3
7.Plastikler ve mamulleri 11.738 11.800 -0.5
8.Organik kimyasal ürünler 8.889 5.965 -1.3
9.Eczacılık Ürünleri 4.958 4.911 1.0
10.Optik, fotoğraf, sinema 4.754 4.505 5.5
11.Hava taşıt araçları 3.768 3.528 6.8
12.Alüminyum ve alüminyum eşya 3.408 3.637 -6.3
13.Hububat 3.281 3.523 -6.9
14.Bakır ve bakırdan eşya 3.212 3.039 5.7
15.Kauçuk ve kauçuktan eşya 2.692 2.602 3.5
16.Pamuk, pamuk ipliği 2.543 2.629 -3.3
17.Demir çelikten eşya 2.460 2.605 -5.6
18.Kâğıt karton 2.429 2.531 -4.0
19.Muh. kim. maddeler 2.390 2.194 8.9
20.Yağlı tohum ve meyvalar 2.383 2.111 12.9

İlk 20’de yer alan 8 kalemde gerileme görülürken diğer 12 kalem artış göstermiştir. Dikkat çekici olan, listenin en başında yer alan iki kalemde yaşanan değişimdir.

Mineral yağlar ve mineral yakıtlar faslında %30.7’lik azalmayı pandemi nedeniyle duran sanayi ve hizmet sektörü çarklarına ve azalan araç trafiğine bağlamak yanlış olmaz diye düşünüyorum. Kıymetli taşlar ve kıymetli madenler faslında görülen %98.9’luk artışı, yani bu faslın nerede ise ikiye katlanmasının nedenlerini araştırmayı da sizlerin değerlendirmesine bırakıyorum.

Bir dikkat çekici husus ise hububat ve yağlı tohum gibi iki tarımsal ürüne bu iki yılda 11 milyar dolara yakın bir ödeme yapmış olmamızdır. Hani kendi kendine yeten bir tarım ülkesiydik ya… Ekmeğimizin buğdayını, yemeğimizin yağını ithal etmemiz bize yakışıyor mu?.!

Sıra geldi bize en çok mal satan ülke gruplarına ve ülkelere göz atmaya. Önce ülke gruplarına bakalım.

TABLO IV
ÜLKE GRUPLAR İTİBARİYLE İTHALATIMIZ
(milyon ABD $)

Ülke Grupları 2020 Toplam İçinde Payı (%) 2019 Toplam İçinde Payı (%) Değişim (%)
Avrupa Birliği (27) 73.337 33.4 67.913 32.3 8.0
Diğer Avrupa (AB hariç) 35.785 16.3 36.935 17.6 -3.1
K. Amerika 12.603 5.7 13.479 6.4 -6.5
G. Amerika 5.998 2.7 5.575 2.7 7.6
Yakın ve Ortadoğu 20.274 9.2 16.089 7.6 26.0
Diğer Asya 48.998 22.3 47.341 22.5 3.5
Afrika 7.307 3.4 5.521 2.8 25.5

İthalatımız da ihracatımız gibi yakın coğrafyamız ağırlıklıdır. Ancak, Uzak Doğu ihracatımızda olmadığı kadar öne çıkmıştır.

En çok ithalat yaptığımız 10 ülke ile incelememizi sürdürüyoruz.

TABLO V
EN ÇOK İTHALAT YAPTIĞIMIZ
İLK 10 ÜLKE (2020 Yılında)
(milyon ABD $)

Ülkeler 2020 Genel İçinde Payı (%) 2019 Genel İçinde Payı (%) Değişim (%)
Çin 23.041 10.5 19.128 9.1 20.5
Almanya 21.733 9.9 19.280 9.2 12.7
Rusya 17.860 8.1 22.711 11.0 -22.7
ABD 11.525 5.3 11.847 5.6 -2.7
İtalya 9.200 4.2 9.350 4.4 -1.6
Irak 8.202 3.7 2.678 1.3 206.2
İsviçre 7.771 3.5 3.375 1.6 130.3
Fransa 6.988 3.2 6.760 2.2 3.4
G.Kore 5.734 2.6 5.777 2.7 -0.7
BAE 5.604 2.6 4.389 2.1 27.7

Pandeminin çıktığı Çin, pandemi falan dinlemiyor. Birincilik tahtına oturmuş. Üstelik %20.5’lik çok yüksek oranlı bir artış sağlayarak. Petrol ve doğa gaz ithalatındaki azalmadan Rusya nasibini alırken bu durum Irak ve BAE’ne yaramış görünüyor.

İsviçre’nin ihracat başarısını da sizin anlayışınıza bırakıyorum.

Ne dersiniz ihracatta yaptığımız gibi ithalatta da milyar büyüklüğüne ulaşan illerimize bir göz atalım mı? İşte milyar dolarlık ithalat yapan illerimiz.

TABLO VI
İLLER BAZINDA İHRACAT 1 MİLYAR $ SINIRINI AŞANLAR
(2020 Yılı İtibariyle)
(milyon ABD $)

İLLER 2020 2019
Adana 2.128 2.116
Ankara 11.438 11.028
Antalya 1.157 1.055
Bursa 7.604 7.982
Çorum 2.647 1.657
Denizli 1.459 1.429
G. Antep 5.277 5.066
Hatay 3.733 3.883
Mersin 2.839 2.767
İstanbul 126.915 109.281
İzmir 8.412 8.676
Kayseri 1.229 1.067
Kocaeli 9.531 8.848
Manisa 2.433 2.382
Sakarya 2.916 3.035
Tekirdağ 1.616 1.640
Zonguldak 1.175 1.177

Ne rastlantı, ihracatta olduğu gibi ithalatta da 17 ilimiz 1 milyar doların üzerinde ithalat yapma başarısını göstermişler. Bu illerimizden yine ihracatta olduğu gibi 5’i Marmara, 3’ü İç Anadolu bölgemizden, 4’ü Akdeniz, 3’ü Ege, 1’er tanesi Güney Doğu ve Karadeniz bölgelerimizdendir. İhracatta olduğu gibi ithalatta da Doğu Anadolu Bölgemizden bu sınıra yaklaşan ilimiz bulunmamaktadır.

İstanbul tek başına ithalatımızın %57.8’ini yaparken, listeye giren 5 Marmara bölgesi ilimizin toplam ithalatımızdaki payı %67.7’e çıkmaktadır.

İthalatta da durumumuzu bu şekilde kısaca özetledikten sonra haftaya son değerlendirmemizi yapmak, son sözlerimizi söylemek üzere hoşçakalın.