2- İTHALAT

İhracatımızın gelişimine genel hatları ile baktık. Durumun pek de özlediğimiz, istediğimiz gibi gitmediğini birlikte tespit ettik.

Şimdi gelelim ne sattığımızdan ne aldığımıza. Burada problemin daha da büyük olduğunu baştan söylemeliyim. Hepinizin bildiği gibi her alanda tarım, sanayi, ileri teknoloji ürünleri hemen tamamında üretimimizin ya yetersiz olmasından ya da o ürünleri üretebilecek imkânlara, teknolojiye sahip olmamamızdan dolayı aldığımız, daima sattığımızdan çok olmakta ve dolayısıyla sürekli dış ticaret açığı vermekteyiz. Hani deyim yerindeyse iki yakamıza bir araya getirememekteyiz.

Evet bu girişten sonra şimdi rakamları konuşturalım.

2018 yılında ithalatımız bir önceki yıla göre % 4.6 azalarak 223.0 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. “İthalata daha az para harcadık” diye sevinelim mi? Yoksa acaba “bu durum sağlıklı bir gelişme mi” diye endişeye mi kapılalım? Ancak, ayrıntılara baktıktan sonra bu konuda net bir şey söyleyebiliriz.

Bir önceki yıl yani 2017 de ise ithalatımızın 2016 yılına göre % 17.7 artarak 238.8 milyar dolar olarak gerçekleştiğini göz önüne alırsak bu zikzak vari gelişmelerin pek de sağlık işareti vermediklerini söyleyebiliriz.

Son beş yılda 2016 yılının 198.6 milyar dolarlık ithalat rakamı bu dönemin en düşük, 2014’ün 242.2 milyar dolarlık gerçekleşmesi de en yüksek ithalat rakamı olmuştur. Sizce bu yüksek oranlı dalgalanmalar normal midir?

Bu yıl (2018) Hazirandan itibaren tüm aylarda ithalatımız gerilemiştir. Hele yüksek kur hareketlerinin görüldüğü Ağustos ayından itibaren bu gerileme oranları çift haneli rakamlara ulaşmış ve Aralık ayında %28.3 ile bu yılın rekorunu kırmıştır.

Gelelim en fazla ithalat yaptığımız kalemlerdeki gelişmelere;

2018 İthalatında ilk 5 Madde

(milyon$)

	2017	2018	(Fark) 2018-2017
Mineral yakıtlar, yağlar	37.205	42.999	5.794
Organik kimyasal ürünler	5.388	5.973	585
Plastikler ve mamülleri	13.265	12.938	-327
Kıymetli ve yarı kıymetli taşlar, kıymetli madenler	17.444	12.557	-4.887
Demir, çelik	16.762	18.401	1.639
Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar	27.164	25.767	-1.397
Elektrikli makine ve cihazlar	21.152	16.569	-4.583
Motorlu kara taşıtları, motorsiklet ve bisikletler	17.428	13.895	-3.533
TOPLAM	155.808	149.099	-6.709

2018 yılı toplam ithalatımızın % 66.8’ini oluşturan bu beş kalemdeki toplam düşüş    % 4.3 ile ithalatımızdaki genel eksilme oranının biraz altında kalmıştır. Bunun en önemli nedeni mineral yakıtlar kaleminden kaynaklanan % 15.6’lık yüksek oranlı artıştır.

Bu beş önemli kalemden kıymetli taşlar ve madenlerdeki % 28’lik, elektrikli makine ve cihazlardaki % 21.7’lik ve nihayet motorlu kara taşıtları kalemindeki % 20.3’lük gerilemelerde dikkat çekicidir.

Peki bize en çok satan ülkeler hangileri diye merak etmiyor muyuz?

İşte bu listenin ilk beşi;

İthalatta ilk 5 ülke

(milyon$)

	2017	2018	Fark (2018-2017)
Rusya	19.514	21.990	2.476
Çin	23.371	20.714	-2.657
Almanya	21.302	20.407	-845
ABD	11.952	12.378	426
İtalya	11.305	10.154	-1.151
Toplam	87.444	85.643	-1.801

Mineral yakıt fiyatları arttığı için Rusya’dan olan ithalatımızda % 12.7’lik bir artış kaydedilmiştir. Nasıl olmuşsa ABD’nin ülkemize ihracatını küçük oranlı da olsa artırmış olduğu görülüyor. En zararlı çıkanlar kıvır zıvır satıcımız Çin’le İtalya olmuş. Bu 5 ilkeden ithalatımız toplam ithalatımızın % 38.4’ünü oluşturmaktadır.

İthalatımız azalmış iyi de hangi tür malların ithalatı azalmış. Sıra bu bölüme geldi. İşte tablo;

Geniş ekonomik grupların sınıflanmasına göre ithalat

(milyon$)

	2017	Pay %	2018	Pay %	Değişim %
Yatırım malları	33.116	14.2	29.301	13.1	-11.5
Ara malları	171.462	73.3	170.044	76.2	-0.8
Tüketim malları	28.488	12.2	22.876	10.3	-19.7
Diğer	734	0.3	817	0.4	11.3
Toplam	233.800	100.0	223.039	100.0	-4.6

 

Bu tablo bize şunu söylüyor. Yatırım hızımız kesilmiş, ancak üretim performansımız çok küçük bir daralma dışında aynen devam ediyor denebilir. Esas sevinilecek nokta ise tüketim malları ithalatının % 19.7 oranında gerilemesidir. Ne dersiniz? Vur patlasın çal oynasın dönemi bitiyor mu?

Kendimiz üretirsek tüketelim de, başkasının ürettiğini tüketerek sefa sürmenin de âlemi yok. Biraz silkinip kendimize gelmemiz gerekiyor.

Yazının başında “bu ithalat azalmasına sevinelim mi yoksa endişe mi duyalım” diye sormuştum. İşte cevabı: “Tüketim mallarındaki azalışa sevinelim de, yatırım malları ithalatındaki azalışa da biraz endişeyle bakalım” derim.

Haftaya dış ticaretimizle ilgili son sözleri söylemek üzere hoşçakalın.

O. Ertuğrul Önen